Wapen van de redelijkheid
Robin van den Maagdenberg

Naar aanleiding van residentie Zon & Schild

In 2023 deed schrijver Robin van den Maagdenberg een residentie bij Zon & Schild, een psychiatrische instelling waar haar oma in de jaren ’70 verbleef. Bij Zon & Schild bleek niemand meer te werken die haar oma had gekend, haar dossier was recentelijk vernietigd, het gebouw waar ze had verbleven stond leeg, haar waardevolle spullen waren na haar verblijf weggegooid: haar aanwezigheid had nauwelijks sporen achtergelaten, afgezien van één lange laatste brief waarin ze haar levensverhaal toevertrouwde aan het papier.

Tijdens het verblijf raakte Robin geïnteresseerd in de geschiedenis van vrouwen in de psychiatrie, en de vorm die dingen aannemen als ze onuitgesproken blijven. Hoe reageert een lichaam op gesmoorde woorden? En welke vormen hebben vrouwen gezocht en gevonden om tot van zich te laten horen, ook als hun pen werd ontnomen? Nog maar een eeuw geleden werd het mensen - vooral vrouwen - die opgenomen waren verboden om hun verhaal vast te leggen. De pen werd gezien als het wapen van de redelijkheid. Zonder pen om mee te schrijven, schreven vrouwen in gestichten die zich niet de mond wilden laten snoeren hun boodschappen met bloed of roet op papier, of borduurden ze hun gestolde kreten in ziekenhuisjasjes.

Voor de tentoonstelling Wapen van de redelijkheid heeft Robin van den Maagdenberg textiel ontworpen met fragmenten van oude familiefoto’s en borduurwerken afkomstig uit het archief van Zon & Schild. Deze stoffen zijn geborduurd met teksten tijdens workshops met mensen die met de psychiatrie te maken hebben (gehad). Nog steeds worden zij vaak niet gehoord, omdat we de donkerte in hun verhalen niet altijd goed verdragen. Daarnaast heeft kunstenares Beryl Cameron een dwangbuis uit de collectie van Zon & Schild geborduurd met teksten, een moderne interpretatie van het ziekenhuisjasje van Agnes Richter, uit 1890. Het werk in de tentoonstelling, te zien vanaf donderdag 5 september, geeft een nieuwe draai aan die eeuwenoude vorm van protest tegen het smoren van stemmen.

Programma opening
Performance met tekst en muziek van Maria Barnas, een deel uit Are you avoiding the horses again - A life in seven panic attacks. Met medewerking (zang) van Welmoed Eggeraat en Alba Roorda Martinez en begeleiding van Kirsten Schötteldreier. Schrijver Claire-Louise Bennett zal een korte lezing geven. 

Meer over de kunstenaar
Robin van den Maagdenberg (1988) is schrijfster en journaliste, en publiceerde onder meer in NRC en Vrij Nederland. Ze debuteerde in boekvorm bij Uitgeverij Querido met het lovend ontvangen Thuis is waar we beginnen, waarin ze op poëtische manier onderzoekt hoe het was om op te groeien met een vader die last had van psychoses. Eerder dit jaar kwam haar tweede boek Niemand wilde hier zijn uit, over haar kunstenaarsresidentie bij GGZ-instelling Zon & Schild. 

Meer over Zon & Schild
Het Artist-In-Residence programma is een samenwerking tussen Beautiful Distress en Zon & Schild (Z&S) GGZ Centraal in Amersfoort. Z&S opende in het begin van de jaren 1930 en is een van de grote, monumentale psychiatrische klinieken in Nederland, gelegen in een bos buiten de samenleving. Vroeger was het een eigen dorp met een eigen brandweer en zwembad etc. Vandaag de dag is het kleiner, maar nog steeds een groot terrein met meer dan 300 cliënten die op het terrein wonen en met veel ambulante cliënten die dagelijks komen en gaan. Bij Z&S vind je veel verschillende vormen van zorg, van ouderenpsychiatrie met een palliatieve unit tot zeer intensieve psychiatrische zorg voor volwassenen vanaf 18 jaar. Het is een oude instelling en nog steeds een soort eigen dorp, terwijl de uitdijende stad Amersfoort steeds dichterbij komt en straks deel uitmaakt van het terrein zelf.